Ngày 6/6 vừa qua, Bộ Thương mại Hoa Kỳ (DOC) công bố mức thuế chống bán phá giá tôm (AD) kỳ xem xét hành chính thứ 19 (POR19), qua đó mức thuế doanh nghiệp (DN) bị đơn bắt buộc là Stapimex trên 35%. Sao Ta bị “chia sẻ” cùng mức thuế nói trên. Ngay sau đó, bao tin nhắn, câu hỏi từ cổ đông, phương tiện truyền thông, đồng nghiệp, bạn bè… tới tấp. Tựu chung: Vì sao? Xử lý sắp tới thế nào? Số tiền Sao Ta phải nộp truy thu quá lớn sẽ ảnh hưởng ra sao?... Dĩ nhiên trả lời là trung thực: Mức thuế đó là sơ bộ chưa áp dụng; Đã từng xảy ra tình huống tương tự (dù mức thuế thấp hơn) nhưng DOC đã chỉnh chuẩn ở mức thuế cuối cùng; Bây giờ tập trung cho việc giải trình thấu đáo lên DOC…

     Ngẫm nghĩ, thời buổi này diễn biến hoạt động mọi mặt trên thế giới ngày càng phức tạp, bất thường, khó đoán. Từ đó càng phải thận trọng hơn trong hoạt động sản xuất kinh doanh của tất cả DN. Chuyện này nói rất dễ nhưng làm thì khác. Có thể có doanh nhân cũng muốn làm tốt nhưng hoàn cảnh trói tay. Có doanh nhân thật sự nêu gương. Cũng có doanh nhân coi lợi ích cục bộ của mình là trên hết, coi nhẹ lợi ích cộng đồng, từ đó có hành xử vô tình hoặc cố ý làm ảnh hưởng không nhỏ đến đồng nghiệp, ngành… Câu chuyện trên là minh chứng cho việc mọi sự vật có liên quan chằng chịt trong hoàn cảnh thế giới phẳng này. Một động thái của DN này có thể ảnh hưởng đến DN khác, ở góc độ tích cực hay tiêu cực. Từ đó, lại rút ra thêm nhận xét, trong môi trường kinh doanh đầy bất trắc hiện nay, cố gắng làm tốt, sống tử tế chưa hẳn sẽ nhận được trái ngọt như triết lý nhân quả. Sao Ta đã tâm niệm luôn làm tốt mọi mặt; hoạt động có tầm nhìn, có chiến lược, có theo đuổi phát triển bền vững; có chú ý giữ gìn đạo đức kinh doanh, hạn chế tối đa phương hại đồng nghiệp, ngành, môi trường, xã hội… Và Sao Ta đã nhiều lần nhận lại trái… không ngọt. Như hành động cạnh tranh kinh doanh không lành mạnh, giành giật khách hàng… thông qua “giải pháp” giao hàng thiếu trọng lượng đã từng xảy ra nhiều năm trước đây ở thị trường Úc và Hàn Quốc. Chỗ này có “nhân quả”, các DN làm xấu đó cuối cùng bị phá sản hoặc thu hẹp hoặc kém hiệu quả… do mất uy tín trên thương trường. Nhưng chiều sâu, cái mất lớn hơn là làm nhạt nhòa hình ảnh tôm nhà. Bây giờ sự việc mức thuế AD sơ bộ trên 35%, tuy miệng nói là chưa áp dụng, chưa thiệt hại gì… nhưng trong thâm tâm các nhà điều hành các DN trong hoàn cảnh đều tỏ vẻ âu lo như liên tục tìm hiểu thông tin mới, tìm hiểu diễn tiến tình hình câu chuyện… Cái lo này như bị lây, như tôi đây, ban đầu rất tự tin, nhưng từng bước tìm hiểu thêm và các tác động khác thì cũng rơi vào hoàn cảnh chung. Bởi câu chuyện này có chút phức tạp chớ không đơn giản như góc nhìn ban đầu. Hơn chục năm trước, ở vụ kiện này trong lần xem xét hành chính lúc đó, Sao Ta là bị đơn bắt buộc và ở mức thuế sơ bộ cũng khá cao. Nhưng khẳng định của luật sư là do DOC soát xét, tính toán chưa đủ số liệu luật sư cung cấp. Có may mắn là ở phán quyết cuối cùng DOC đã chấp nhận mức thuế thỏa đáng hơn. Hoàn cảnh bây giờ có khác chút. Phía chính quyền bên nguyên đơn đang như có ý chí áp đặt, như vụ thuế đối ứng nhập khẩu đang gây rối loạn kinh tế; làm gãy đổ, gián đoạn biết bao chuỗi cung ứng trên thế giới. Từ đó, liên tưởng vụ tranh chấp thuế AD thời điểm này sẽ bị đối xử chút nào đó có chủ quan! Sự liên tưởng này làm tăng thêm sự âu lo! Một cái lo không đáng có. Bởi sự cố này cũng có thể không xảy ra, nếu bị đơn chúng ta không ít nhiều chủ quan, chuẩn bị sổ sách chu đáo hơn… Tình hình này, VASEP càng phải chung tay nhanh chóng hơn, kiến nghị nhờ sự hỗ trợ từ trên, từ nhiều con đường… Tôi hoan nghênh việc làm kịp thời, cần thiết này của VASEP. Nhưng cũng từ đây tôi thiết nghĩ VASEP quan tâm hơn trong việc kêu gọi, thuyết phục các DN hội viên phải luôn đề cao quyền lợi chung; giảm thiểu tối đa các hoạt động kinh doanh có thể gây rủi ro cho ngành như nhập tôm bán thành phẩm giá rẻ từ Ecuador, Ấn Độ về tái chế xuất khẩu. Đây là câu chuyện mà DN MP từng bị nguyên đơn vụ kiện này kiện lên DOC nhiều năm trước. Rất may MP đã vượt qua, nhưng rõ ràng là bài học lớn học hoài chưa thuộc hết. Phía nguyên đơn chỉ cần coi lịch chuyển tải tôm các nước là biết tình hình này ngay. Dĩ nhiên nếu DN nhập tôm, tái chế xuất khẩu có thỏa thuận với khách hàng và khai báo hải quan chính xác thì không thuộc phạm vi trao đổi ở đây.
     Trở lại câu chuyện nỗi lo không đáng có, hy vọng có cái kết có hậu. Có nghĩa là các bên trong cuộc sẽ chung tay chia sẻ để có sức thuyết phục tốt nhất, sẽ được cấp trên hết lòng hỗ trợ mọi mặt và DOC xử lý sòng phẳng. Lúc đó, chúng ta tin rằng mức thuế sẽ giữ vững mức thấp nhất như hiện nay. Rồi cuối tháng này, chúng ta sẽ nhận được mức thuế nhập khẩu ổn thỏa từ phía DOC… Từ đó, chúng ta an tâm hơn cho hành trình tới, cuối năm nay khởi đầu POR1 vụ kiện chống trợ cấp (CVD) cũng tại thị trường này! Hoạt động ngoại thương sao quá gian nan, đôi khi có cảm giác việc ứng xử các vụ thuế (và kiện thuế) còn tốn nhiều thời gian, công sức hơn việc xúc tiến thương mại.
     Bài viết này ngoài suy nghĩ cá nhân, cũng để góp phần thông tin để các bên quan tâm nắm thêm tình hình, mà tôi phải luôn luôn ráng lựa lời giải đáp sao có chiều hướng tích cực! Bài viết này cũng có thể coi là tuyên ngôn khởi đầu giai đoạn mới, không thể thờ ơ, dĩ hòa vi quý để các con sâu có thể làm hỏng nồi canh, phải chung tay tìm ra, gắp bỏ nó. Tôi không dám khẳng định là hiện nay làm người (và DN) hành xử tốt sao khó sống quá, nhất là gần tháng qua cả nước tổng lực lôi cổ các tên làm ăn bất chính ra công luận (và tòa án), toàn là sâu cỡ bự! Trung ương đã quyết liệt, tôi tin sẽ thành công và trả lại những gì đáng được cho các DN làm ăn chân chính, biết coi trọng phát triển lâu dài, biết đạo đức kinh doanh, coi trọng quyền lợi cộng đồng… Kinh doanh, bản chất là kiếm tiền, nhưng kiếm tiền trong khuôn khổ mới bền lâu và không bị công luận coi nhẹ, thậm chí lên án… để lại tiếng xấu cho đời sau thì quả là giá phải trả quá đắt.

     Mấy năm nay, nhắc tới ngành tôm Việt là kèm theo bao khó khăn, dù thời gian gần đây đã xuất hiện cụm từ “xanh hóa đồng tôm” hay “phát triển bền vững, trung hòa khí thải…”. Vậy ngành tôm ta thực ra đang ở đâu trong hoàn cảnh đầy biến động phức tạp này?
     Khó khăn chồng chất ngành tôm hay được nhắc tới là nuôi nhỏ lẻ, rủi ro cao, tỉ lệ nuôi thành công thấp. Hệ lụy là giá thành cao; người nuôi không có lãi; còn doanh nghiệp (DN) chế biến mất sức cạnh tranh so tôm các nước khác, nhất là Ecuador và Ấn Độ. Tình hình nuôi hiện nay là bị dịch bệnh tấn công diện rộng, tôm thả nuôi khoảng ba tuần tuổi là nhiễm bệnh và thiệt hại. Bệnh tôm phổ biến là EHP và TPD.
     Mây đen, dấu hiệu mưa tới. Nuôi tôm rất cần sự ổn định của môi trường, nhất là nước nuôi. Mưa lớn dẫn tới thay đổi đột ngột một số chỉ tiêu cơ bản trong ao tôm như độ mặn, độ kiềm, pH… Dẫn tới tôm có thể bị căng thẳng hay giảm sức đề kháng, dễ bị vi khuẩn tấn công… Cho nên, thả nuôi tôm hay tránh lúc mưa dầm. Bây giờ đang đầu mùa mưa, thỉnh thoảng cũng có mây đen, nhưng chưa căng thẳng, bởi mới đầu mùa. Nhưng đang có những “mây đen” khác đang tấn công tới tấp đồng tôm.
     “Mây đen” đáng kể là việc phía Hoa Kỳ (HK) áp thuế lên hàng hóa Việt bán qua đó, có tôm. HK là thị trường hàng đầu của tôm Việt. Cho nên “mây đen” này tác động nghịch không nhỏ. Thuế quan này tác động tới cục diện thương mại toàn cầu, không riêng nước ta; nhưng xét riêng ngành tôm thì tôm ta có phần bất lợi vì mức thuế tôm từ các nước đối thủ thấp hơn nhiều. Theo thông tin, đầu tháng 5 cơ quan thương mại hai nước sẽ gặp nhau để đàm phán soát xét cho mức thuế phù hợp, thỏa đáng trên nền tảng có sự chia sẻ, nhân nhượng nhau. Nói lý thuyết là vậy, nhưng rất khó đoán thái độ của phía đối tác này; sòng phẳng hay có sự áp đặt, răn đe thì chưa biết. Chỉ hy vọng ngành thực phẩm, có tôm cá, là nhu yếu phẩm; khác các hàng hóa mang tính chất công nghệ có thể ảnh hưởng tới sản phẩm nội địa tương đồng của họ. Mặt khác trong hàng ngàn tỷ USD hàng hóa thế giới bán vào HK, doanh số tôm của ta ở đây không tới tiền tỷ, thiết nghĩ không phải là sản phẩm cần đối phó, ngăn chặn thông qua công cụ thuế. Suy nghĩ vậy chút lạc quan, để trước mắt tập trung cho chế biến sản phẩm kịp thời giao hàng để tới cảng HK trước ngày ân hạn thuế (9 tháng 7). Trừ ngày tàu chạy và dự phòng rủi ro tàu chậm trễ, chắc chỉ còn nửa tháng để hoàn tất cuộc chạy đua này, nghĩa là chỉ trong đầu nửa tháng 5; nếu tàu tới bờ tây thì có thể kéo dài hơn.
     “Mây đen” này đang gây bao âu lo, phiền phức thì một cảnh báo đỏ được công bố. Đại học Cần Thơ lần đầu tiên xác định chủng vi khuẩn PDD cực độc, gây chết tôm giai đoạn nhỏ đến 90%. Vi khuẩn này đã xuất hiện tại nhiều nước như Trung Quốc (2019), Ấn Độ (2020), Thái Lan (2024). Vi khuẩn này ngoài gây bệnh cho tôm thẻ, sú còn có thể gây bệnh cho một số loại cá biển. Sắp tới sẽ tiếp tục nghiên cứu về cơ chế gây bệnh của PDD và các biện pháp phòng ngừa bệnh. Mây thêm đen trên những cánh đồng tôm ở đồng bằng sông Cửu Long, không biết bao giờ trời lại sáng trong như mong muốn!
     Tình hình tôm nuôi bị thiệt hại, khiến người dân chùng tay thả nuôi. Theo thống kế so năm trước, sản lượng tôm giống tiêu thụ có tăng nhưng đang trên đà giảm; đồng thời theo thông tin từ các cơ sở cung ứng thức ăn, chỉ tiêu thụ thức ăn phần lớn cho tôm ở giai đoạn tháng rưỡi tuổi trở lại. Có nghĩa là tôm nuôi thiệt hại rất lớn từ sau thả nuôi đến tháng rưỡi tuổi. Điều này cũng lý giải, thông lệ tháng 5 này là vào vụ tôm, mức cung khá, giá cả không còn căng thẳng; nhưng nay giá tôm thương phẩm vẫn duy trì mức khá cao, chủ yếu do cung thấp, khiến các DN chế biến như ngồi trên lửa!
     Hôm nay, Thủ tướng thông tin ngày 7/5 là khởi động đàm phán thuế với phía HK. Và trước 20/5 các DN chế biến cũng ngưng xuất hàng tới bờ đông HK để tránh rủi ro hàng tới cảng sau ngày 9/7. Trong giai đoạn sau 20/5 đến khi có mức thuế đối ứng chính thức từ HK, các DN ta tập trung vào các thị trường khác; ít nhiều tạo ra khó khăn, và khó khăn này không nhỏ bởi giải pháp nay được thực thi đồng loạt từ các DN, sẽ tạo ra lợi thế cho đối tác. Nói vậy chớ chúng ta cũng có lòng tin, các DN biết ứng xử khéo léo, linh hoạt, việc đa dạng hóa thị trường đã có chuẩn bị từ sớm rồi.
     Đất nước đang có sự chuyển động mạnh mẽ hơn bao giờ. Tái cơ cấu tổ chức, sắp xếp lại hệ thống quản lý hành chánh để đơn giản thủ tục, để tiết kiệm và nhất là để nâng cao hiệu quả điều hành. Tổng Bí thư vừa ký ban hành Nghị quyết về phát triển kinh tế tư nhân…Tất cả cho một Việt Nam hùng cường, đi lên bền vững… Thời cơ đang lớn hơn bao giờ hết, thiết nghĩ đó là động lực cũng to lớn hơn bao giờ hết để các ngành kinh tế nói chung, ngành thủy sản nói riêng sẽ vượt qua thách thức nêu trên, đạt những thành quả to lớn hơn nữa, xứng danh là ngành kinh tế quan trọng của đất nước.

Hồ Quốc Lực

(Vasep.com.vn) Bên lề những cuộc gặp gỡ, những vòng chân mỏi ở hội chợ thủy sản tại Mỹ là những câu chuyện đậm tình người, đầy cảm hứng khởi nghiệp và tấm lòng hướng về quê hương của các doanh nhân Việt kiều. Từ những bữa tiệc thân mật đến các ý tưởng kinh doanh táo bạo, từ gian hàng tôm cá đến những mô hình chợ Việt trên đất Mỹ, tất cả hòa quyện tạo nên một bức tranh sinh động về sự gắn kết giữa cộng đồng doanh nhân Việt với ngành thủy sản nước nhà. “Chuyện bên lề” là những lát cắt tưởng nhỏ mà không hề nhỏ – nơi hiện lên niềm tin, tâm huyết và cả trăn trở với con cá, con tôm quê hương.

(Vasep.com.vn) Chính phủ ta đã ký nhiều Hiệp định tự do thương mại (FTA) song phương, đa phương. Qua đó các DN có cơ hội tiếp cận thị trường và có lợi thế cạnh tranh so với sản phẩm tương đồng từ các quốc gia chưa có FTA. Nhìn con tôm thấy điểm này rõ nét, khoảng năm 2017 tôm chế biến Thái Lan chiếm lĩnh thị trường EU. Ngay sau đó quốc gia họ mất ưu đãi thuế quan tại đây và năm 2020 nước ta có EVFTA. Từ năm 2017 tôm ta soán dần vị trí tôm Thái và năm năm qua tôm ta đã cơ bản chiếm lĩnh phân khúc tôm chế biến sâu, góp phần để tôm ta chiếm vị trí thứ hai về sản lượng ở đây, sau tôm Ecuador.

(Vasep.com.vn) Câu chuyện IUU nhiều tập đã kéo dài nhiều năm. Chính phủ tốn bao giải pháp để tháo gỡ, nhưng mỗi năm khắc phục chỉ một phần. Vấn đề là nhận thức, là tài chính hay là do ngành khai thác rẽ qua lối hẹp khá dài nay muốn quay lại đường lớn phải tốn thời gian trở mình? Thiết nghĩ các nguyên nhân đều có phần. Tới nay, qua nhiều nỗ lực các bên, chuyện khá dài sắp tới hồi kết. Chúng ta nên có tự tin, và nếu thiếu tự tin thì cũng nên chia sẻ, có cầu mong điều tốt đẹp này sớm đến!

(Vasep.com.vn) Có lần, tôi dự hội chợ Brussel. Ở đó, bất ngờ lớn là trong sảnh chuyên về thiết bị, tôi thấy có gian hàng của VINH QUANG chào bán các thiết bị cấp đông của DN này. Trong sự phong phú và phức tạp của hoạt động sản xuất kinh doanh, không có điều gì là không thể.

(Vasep.com.vn) Đến hẹn lại lên, tôi bay qua Mỹ dự hội chợ thủy sản ở Boston. Ai cũng biết hiện nay thị trường này đầy biến động. Con tôm đang căng mình ứng xử cho hai vụ kiện chống bán phá giá (AD) và chống trợ cấp (CVD), nay thêm âu lo vì khả năng đầu tháng 4 tới thêm thuế nhập khẩu. Ba xôi nhồi một chõ, khiến ai trong cuộc mà không lo lắng. Lo lắng chỉ thụ động, phải hành động!

(Vasep.com.vn) Con dưới nước và trái trên bờ có gì liên quan? Chỉ là những con số làm liên tưởng, so sánh để có cái nhìn xu thế và cách ứng xử tròn hơn.

(Vasep.com.vn) Tình hình này, tôm nguyên liệu sẽ còn thiếu hụt đến hết quý 1 năm sau. Trong khoảng thời gian này, các DN chế biến đứng trước thách thức lớn, bởi phải mua tôm nguyên liệu giá cao nhưng giá tôm thành phẩm tiêu thụ phải cạnh tranh gay gắt với tôm giá rẻ hơn từ nhiều nước, dẫn đến giảm sụt hiệu quả sản xuất kinh doanh.

(Vasep.com.vn) Kinh tế tuyến tính và kinh tế nâu trong suốt nhiều thế kỷ đã để lại hệ lụy quá lớn, sự tồn vong của cả thế giới. Trước bờ vực thẳm, các bên gây hại (cũng là thu lợi nhiều nhất) mới bắt tay nhau “chung lo” cho hành tinh này. Kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh… đã thay thế và dần hiển hiện, nay càng lan tỏa; báo hiệu một giai đoạn mới, phục hồi và bền vững.

(Vasep.com.vn) Thời gian như bay, mới đó Vietfish diễn ra tới lần thứ 25. Đây là một cái mốc đáng ghi nhận, tôi không thể thờ ơ, và có mặt rất sớm.

NGÀY ĐẦU THÁNG 5

4. NGẪM CÂU “BUÔN CÓ BẠN, BÁN CÓ PHƯỜNG”

     Khi thị trường tiêu thụ rơi vào hoàn cảnh khó khăn, các doanh nghiệp (DN) tham gia cuộc chơi phải có sự ứng phó kịp thời và nhất là có hiệu quả mới mong sớm trở lại trạng thái cân bằng, thở phào cho cố gắng của mình mang lại sự tích cực.